Novi Sad je osnovan nakon izgona Turaka 1694. godine i bio je poznat pod imenom Racka varoš, odnosno Srpski grad, na mađarskom. Osim Srba, naseljavali su ga i Mađari, Nemci, Cincari, Grci i mnogi drugi narodi.
Od 1718. nije samo pogranično mesto Habzburške vojne granice, već se razvija u trgovačko naselje gde se razmenjuju se plodovi bačke ravnice i fruškogorskih vinograda. Te godine se i kompletno selo Almaš, u kom je živelo dvadesetak porodica, preseljava u varoš i značajno je umnožava. Grad je bio podeljen na vojni i civilni deo. 1748. godine bogati građani odlaze u Beč i za 80000 rajnskih forinti kupuju od Marije Terezije status slobodnog kraljevskog grada. Tada su se i graničari iselili iz grada. Počinje nagli privredni razvoj tako da sredinom 18. veka ima 8000 stanovnika.
Kao i u drugim slobodnim gradovima, njime upravlja magistrat na čelu sa sudijom i 12 senatora. Sudija i kapetan se biraju naizmenično iz svih narodnosti. 1771. i 1838. je stradao od poplava. Oko 1820.godine je imao oko 20000 stanovnika i bio je najveći srpski grad za kog je Šafarik rekao da je “gnezdo Srpstva”. Bio je centar političkog, kulturnog i društvenog života. U njemu su živeli Svetozar Miletić, Jovan Jovanović Zmaj, Laza Kostić, Đorđe Natošević, Ilija Vučetić, Stefan Branovački, Kosta Trifković, Arsa Pajević i mnogi drugi, te je zbog tog kulturnog i političkog uticaja grad prozvan Srpskom Atinom.
Matica srpska se preselila u Novi Sad 1864., Srpsko narodno pozorište je formirano 1861., a 1865. se osniva i srpska gimnazija. Nosilac tih akcija je bio Svetozar Miletić kog su pamtili kako je grmeo svojim glasom sa Gradske kuće i pozivao ljude. I sada mu spomenik stoji na Trgu, glavnom sastajalištu Novosađana. I danas ih još uvek ih okuplja moćni Miletić. Oko spomenika Zmaj Jove trče deca koju je toliko voleo. Svoju je izgubio, pa je pisao za drugu decu širom regiona.
Nakon raspada Austrougarske monarhije, na inicijativu Jaše Tomića osnovan je Srpski narodni odbor, organizovana je i narodna straža, obnovljen je i glasnik “Sloboda”. Upućen je poziv Dunavskoj diviziji srpske vojske da pošalje jedinice i ultimatum komandantu nemačkih trupa da napuste grad. Sami sebe su oslobodili dan pre ulaska srpske vojske u grad. U ime Novosađana na mostu ih je pozdravio ugledni građanin Sava Stojković, okićenu srpsku zastavu je predao Vojislavu Bugarskom, komandantu jedinice koja je imala čast da oslobodi grad. 1. decembra je proglašeno Kraljevsvo Srba, Hrvata i Slovenaca, a Novi Sad jednim od centara, da bi 1929. postao sedište Dunavske banovine.
Komunalno uređenje u gradu je bez premca, dobija monumentalne građevine kao što su Banovina (zgrada pokrajinske vlade i skupštine), Tanurdžićevu palatu, radnički dom i dr. Kada se formirala Nezavisna Država Hrvatska , 10. aprila 1941., prestao je sporazum o prijateljstvu sa Mađarima i Mikloš Horti šalje svoje fašističe trupe. Na ulicama su se pojavili naoružani “nemzeteri” i “folksdojčeri” da kontrolišu narod.
Prilikom povlačenja, jugoslovenska vojska je porušila Most kraljevića Tomislava i Železnički most. Napad je prvo izvršen na stanovnike Salajke što su pretežno Srbi, gde je ubijeno oko 500 ljudi. Vlast je preuzela vojna uprava i Petrovaradin ulazi u sastav NDH, a Novi Sad postaje pogranični grad “Velike Mađarske”.
Januara 1942. tokom “Novosadske racije”, ubijeno je i pod led bačeno 1246 Novosađana. Deo današnjeg keja nosi ime Kej žrtava racije i obeležava se svake godine pogrom. Smatra se da u ratu ubijeno oko 5000 Novosađana. Tokom rata u gradu se nalazilo sedište okružnog komiteta Komunističke Partije Jugoslavije, Pokrajinskog komiteta za Vojvodinu. 23. oktobra 1945. grad su oslobodile partizanske jedinice iz Srema i Bačke kada je kroz njega nadirala Crvena armija. Od 1945. Novi Sad postaje glavni grad Automne Pokrajine Vojvodine.
Počinje obnavljanje industrije, formira se samostalan Univerzitet, u čijem sastavu je devet fakulteta, od kojih su prvo osnovani Filozofski i Poljoprivredni fakultet. 1980. se osniva se Vojvođanska akademija nauka i umetnosti.
6. oktobra 1988. su organizovane demonstracije pod čijim pritiskom je srušena tadašnja vojvođanska vlada. Po prosutom jogurtu, nazvana je “jogurt revolucija”. Cilj je bio da se ukine autonomni status koji je Vojvodina imala po ustavu iz 1974.
Kada se raspala SFRJ, formirana je Savezna Republika Jugoslavija i grad postaje drugi po veličini. Poslednju deceniju 20. veka obeležili su najduži i najmasovniji protesti opozicionih stranaka i studenata od decembra 1996. do marta 1997. Od 1998. do 2000. delovao je čuveni Narodni pokret Otpor. U NATO bombardovanju srušena su sva tri mosta, oštećene komunikacije, vodovodni i električni sistemi, pričinjena velika ekološka zagađenja. Bombardovane su kasarne i rafinerija, objekti televizije Novi Sad na Mišeluku, kao i mnogi drugi. I pored toga grad je primio veliki broj izbeglih lica, te je godinama posle bombardovanja postao najveće gradilište u zemlji, jedan je od retkih gradova u Srbiji sa pozitivnim prirodnim priraštajem. Novi Sad danas broji više od 250 hiljada stanovnika.
